ویتامین ها موادی هستند که وجودشان به مقدار کم در سبد غذایی روزانه ضروری است برای تنظیم اعمال اندام های بدن، برای تولید مثل و نیز برای جلوگیری از بیماریها به کار می آیند. در صورت کمبود برخی ویتامینها در بدن، انسان دچار بیماری می شود. مثلا کمبود ویتامین C موجب بیماری اسکوربوت و خونریزی لثه می شود.

ویتانینها بیشتر در مواد غذایی بوده و برخی بر اثر تابش نور خورشید در بدن ساخته می شود، مانند ویتامین D3 و مشتقات آن که برای استحکام استخوان به کار می رود. ضمنا توصیه می شود که ویتامین ها را به مقدار افراط استفاده نکنید، زیرا نتیجه عکس خواهد داشت. مانند ویتامین D.

امروزه در برخی از کشورهای غربی، مقداری ویتامین به برخی از مواد غذایی یا آب میوه جات اضافه می کنند، و یا در صنعت داروسازی انواع ویتامین ها را سنتز می کنند و بصورت قرص، کپسول و شربت در آورده و به مصرف می رسانند. ویتامین ها عموما در میوه جات و سبزیجات تازه و حبوبات و غلات نیز به مقدار قابل ملاحظه ای وجود دارند.

ویتامینها به دو گروه عمده تقسیم می شوند:

ویتامین محلول در چربی:
ویتامین A – D – E – K

ویتامین محلول در آب:
ویتامین C و تمامی گروه ویتامین های B محلول در آب هستند (B1, B2, B3, B5, B6, B7, B9, B12)

ویتامین C: این ویتامین بیشتر در مرکبات وجود دارد و بهترین عاملی است برای متابولیسم و افزایش سوخت و ساز بدن. ویتامین C بیشتر در میوه جات ترش و کال و نیز در سبزی جات یافت می شود.

ویتامین B1 (تیامین): این ویتامین در تنظیم فعالیت های عصبی و کاهش اختلالات شدید آن سهم به سزایی دارد. همچنان که در سوخت و ساز کربوهیدراتها موثر است و بیماری بری بری نقصان شدید ماهیچه ها را نیز از بین می برد.

ویتامین B2 (ریبوفلاوین): این ویتامین یکی از ویتامین های مهم و اساسی برای بدن است و در بینایی انسان اثر به سزایی دارد. این ویتامین برای بهبود تب خال و جراحت های روی لب مفید است و باعث جلوگیری از خون مردگی و سوزش چشم می شود و حساسیت زیاد به نور را از بین می برد و برای رشد و متابولیسم کودکان مفید است.

ویتامین B3 (نیکوتین آمید یا نیاسین): این ویتامین در سوخت و ساز ATP (آدنوزین تری فسفات) بکار می رود و در جلوگیری از توقف رشد موثر است.

ویتامین B5 (پانتوتنیک اسید): این ویتامین عامل رشد است و از کاهش شدید رشد جلوگیری می کند.

ویتامین B6 (پیروکسین): این ویتامین در سوخت و ساز و متابولیسم اسیدهای چرب اثر به سزایی دارد و برای جلوگیری از کاهش رشد یا متوقف شدن آن موثر است. با استفاده معقول از این ویتامین انسان می تواند به رشد خود ادامه دهد. ویتامین B6 بیماری آنمی را درمان و از افزایش گلبولهای سفید نیز جلوگیری می کند. برای افراد بی خواب مفید است و از تغییر شکل غیر عادی در اطراف چشم ها و بینی و دهان جلوگیری می کند.

ویتامین B7 (بیوتین): این ویتامین عامل رشد است و بر روی پوستهای چرب اثر مطلوبی دارد و برای افرادی که پوست دست یا بدن آنها پوسته پوسته می شود نیز مفید است. ویتامین B7 گاز CO2 موجود در بدن را نیز تثبیت می کند و بیماری کبدی را بهبود می بخشد و چربی های کبد را تحلیل می برد.

ویتامین B9 (اسید فولیک): این ویتامین یکی از ویتامین های مهم است که در روده انسان ساخته می شود و عامل فوق العاده موثری است برای درمان افراد کم خون. ویتامین B9 برای سوخت و ساز تیروزین بکار می رود و برای درمان بیماری های خونی از جمله بیماری های بدخیم نیز مفید است.

ویتامین B12 (سیانوکوبالامین): این ویتامین در درمان بیماری های خونی مزمن از جمله کم خونی شدید (آنمی) بسیار موثر و حیاتی است. همچنین عامل رشد و درگیر در سنتز DNA و هموگلوبین است.

منابع ویتامین های گروه B: ویتامین های گروه B عموما در روده بزرگ انسان ساخته می شوند. تولید این ویتامین ها در گرو چند فاکتور است:
1- فاکتور خارجی، یعنی غذا
2- فاکتور داخلی، یعنی اسیدی که معده ترشح می کند
3- کلیه ها، که آنزیم اریتروپوئتین تولید می کنند
4- سلول های مغز استخوان یعنی سلولهای مادر، که سازنده گلبولهای قرمزند
5- استخوانهای سازنده خون که عبارتند از استخوان لگن، ستون فقرات و دنده ها.

مهمترین و حیاتی ترین فاکتور در این راستا، فاکتور خارجی یعنی همان غذایی است که بصورت روزانه مصرف می کنیم. اگر کیفیت غذای مصرفی خوب باشد، همه کارها روی روال صحیح خود انجام خواهد شد. در غیر این صورت و با اشکال پیدا کردن فاکتور داخلی، سیستم گوارش نخواهد توانست کار خود را به خوبی انجام دهد و در نتیجه موجب کم خونی، کسالت، ناراحتی، بی قراری و بی حوصلگی انسان خواهد شد.

منبع اصلی ویتامین B در سبزیجات و میوه جات بخصوص در پوست میوه جات و غلات و مغزها مانند: گردو، بادام، فندق، پسته، کنجد، نارگیل، جوانه گندم و سایر مواد غذایی موجود است. متاسفانه امروزه ما پوست میوه جات و غلات را به مصرف دام و طیور می رسانیم و خود تفاله های آنها را مصرف می کنیم.

هشدار: مصرف شیرینیجات قنادی موجب از بین رفتن ویتامین های گروه B در روده بزرگ می شود و عوارضی مانند و عوارضی مانند ناراحتی های پوستی را در بر دارد و همچنین موجب به وجود آمدن انواع کسیتهای تخمدان و رحم در خانمها و کیستهای بیکر در آقایان می شود.

  جمشید خدادادی